Adam Rayski, wł. Abraham Rajgrodzki (ur. 14 sierpnia 1913 w Białymstoku - zm. 11 marca 2008 w Paryżu) - uczestnik francuskiego ruchu oporu, działacz Rady reprezentacyjnej instytucji żydowskich we Francji (CRIF) oraz ruchu obrony praw człowieka.
Przed wojną[]
Jako młodzieniec działał nielegalnie w KPP, zostając wkrótce odpowiedzialnym za propagandę wśród białostockiej młodzieży szkolnej. Za działalność komunistyczną został wyrzucony ze szkoły średniej. W 1932 wyjechał do Francji, gdzie wstąpił na studia w Wolnej Szkole Nauk Politycznych. Na terenie Francji działał w imigranckich formacjach Main d'œvre immigrée w grupie językowej żydowskiej. Brał udział w wydawaniu publikowanego w jidysz dziennika Nowa prasa. Pisał również do Humanité. Od 1934 był pełnoetatowym działaczem partyjnym.
Ruch oporu[]
W 1940 Rayski został zmobilizowany i wzięty do niewoli po klęsce Francji. Trafił do obozu przejściowego w Nantes, skąd uciekł do Paryża 14 lipca 1940. Brał udział w tworzeniu żydowskich jednostek wojskowych w ramach imigranckich grup Francs-tireurs et partisans - Main-d'œuvre immigrée (FTP-MOI). We wrześniu 1941 stanął na czele całości FTP-MOI [1]. W 1943 współtworzył Radę reprezentacyjną organizacji żydowskich we Francji (CRIF), organizację, której celem miała być wszechstronna pomoc Żydom, następnie przemianowaną na nielegalny Generalny Komitet Obrony Żydów (CGD) E[2]. Przetrwał kilkakrotne obławy policyjne na jednostki MOI, chociaż kilkakrotnie był bliski ponownego aresztowania.
Po wojnie[]
Rayski zdecydował się na powrót do Polski, gdzie do 1957 był współodpowiedzialny za organizację prasy komunistycznej. PZPR rozczarowała go jednak; w 1957 wrócił do Francji i nie utrzymywał więcej kontaktów z polskimi ugrupowaniami komunistycznymi w kraju. Zajął się pracą historyczną, opisując głównie udział Żydów w ruchu oporu oraz działalność MOI. Przewodniczył kilku organizacjom zrzeszających ocalałych Żydów- uczestników ruchu oporu oraz wywiezionych z Francji w czasie II wojny światowej.
Jego syn Benoît Rayski również jest historykiem.
Odznaczenia[]
- Medal Ruchu Oporu
- Croix de Guerre
Prace[]
Publikacje książkowe[]
- Nos illusions perdues, 1985, éditions Balland.
- Le sang de l'étranger - les immigrés de la MOI dans la Résistance, współautorzy Stéphane Courtois i Denis Peschanski. 1989, éditions Fayard.
- Qui savait quoi ?, współautor Stéphane Courtois, 1989, éditions La Découverte.
- Le choix des Juifs sous Vichy - Entre soumission et résistance, 1992, éditions La Découverte. 1992.
- De Gaulle et les Juifs (1940-1944), publié par l’Union des résistants et déportés juifs de France, Paris, 1994
- Le soulèvement du ghetto de Varsovie et son impact en Pologne et en France, współautorzy Georges Wellers, André Kaspi, Bronia Klibanski, Centre de documentation juive contemporaine (CDJC)
Broszury[]
- Au stand de tir - Le massacre des résistants - Paris 1942-1944
- L'affiche rouge
- La rafle du Vélodrome d'hiver
Źródła[]
- Lucien Degoy,Adam Rayski, modeste héros, L'Humanité 14 marca 2008
- Bernard Frederick, Adam Rayski, une "âme de feu", PNM n° 254, marzec-kwiecień 2008, s. 4
Szablon:Przypisy
fr:Adam Rayski